Home
Ô nhiễm không khí là mối đe dọa môi trường lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu, theo ước tính có khoảng 7 triệu ca tử vong sớm hàng năm. Ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu có mối liên hệ chặt chẽ với nhau vì tất cả các chất ô nhiễm chính đều có tác động đến khí hậu và hầu hết đều bắt đầu từ các nguồn chung với khí nhà kính. Cải thiện chất lượng không khí của chúng ta sẽ mang lại sức khỏe, phát triển mạng lưới nhiều hơn và lợi ích môi trường, cùng với việc giảm thiểu biến đổi khí hậu.
Bảng điều khiển ô nhiễm của UNEP hiển thị tình trạng ô nhiễm không khí trên toàn cầu, các nguồn chính, tác động đến sức khỏe con người và các nỗ lực quốc gia để giải quyết vấn đề quan trọng này.
THỰC TRẠNG HIỆN NAY:
Chín trong số mười người trên toàn thế giới hít thở không khí có hàm lượng chất ô nhiễm vượt quá giới hạn của Tổ chức Y tế Thế giới.
Tại Việt Nam, người dân tiếp xúc với mức trung bình 20 µg/m3 một năm – gấp 2 lần so với hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới WHO.
Với mỗi hơi thở chúng ta hít vào, chúng ta hút vào những hạt nhỏ có thể gây hại cho phổi, tim và não của chúng ta và gây ra một loạt các vấn đề sức khỏe khác. Nguy hiểm nhất trong số các hạt này, có thể bao gồm bất cứ thứ gì từ bồ hóng đến sunfat, là các hạt mịn có đường kính 2,5 micromet hoặc nhỏ hơn – được viết tắt là PM 2.5.
Mặc dù ô nhiễm không khí là một vấn đề toàn cầu, nhưng nó ảnh hưởng không tương xứng đến những người sống ở các quốc gia đang phát triển và đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất, chẳng hạn như phụ nữ và trẻ em.
NGUỒN Ô NHIỄM:
Ô nhiễm khu dân cư – chủ yếu do nấu nướng, sưởi ấm, tạo ra điện cho ngôi nhà của chúng ta – và giao thông vận tải là những nguồn đáng kể tạo ra các hạt mịn. Bụi do gió thổi là nguồn hạt chính ở phần lớn châu Phi và Tây Á.
Các hạt mịn gây ô nhiễm không khí của chúng ta chủ yếu đến từ các hoạt động của con người như đốt nhiên liệu hóa thạch để tạo ra điện và giao thông, đốt chất thải, nông nghiệp và các ngành công nghiệp hóa chất và khai thác mỏ. Các nguồn tự nhiên bao gồm phun trào núi lửa, phun biển, bụi đất và sét. Nông nghiệp cũng là một nguồn chính của khí mêtan và amoniac, dẫn đến sự phát triển của ôzôn tầng đối lưu.
Ở các nước đang phát triển, việc phụ thuộc vào gỗ và các nhiên liệu rắn khác, như than thô để nấu ăn và sưởi ấm, và sử dụng dầu hỏa để thắp sáng, làm gia tăng ô nhiễm không khí trong nhà. Ô nhiễm không khí hộ gia đình cũng là một nguồn ô nhiễm không khí ngoài trời lớn ở nhiều quốc gia.
ẢNH HƯỞNG:
Khoảng 4 triệu người đã chết vào năm 2019 do tiếp xúc với ô nhiễm không khí ngoài trời dạng hạt mịn, trong đó tỷ lệ tử vong cao nhất xảy ra ở châu Á và Đông Âu.
Tại Việt Nam, ô nhiễm hạt mịn đã gây ra 37,457 người chết vào năm 2019 – tương đương 38,87 trên 100,000 người.
Ô nhiễm không khí là một mối quan tâm lớn về sức khỏe toàn cầu và gây ra một trong chín nguyên nhân tử vong trên toàn cầu. Tiếp xúc với PM 2.5 làm giảm tuổi thọ trung bình trên toàn thế giới vào khoảng năm 2016.
Những căn bệnh nguy hiểm nhất liên quan đến ô nhiễm không khí PM 2.5 là đột quỵ, bệnh tim, bệnh phổi và ung thư. Mức độ cao của các hạt mịn cũng góp phần gây ra các bệnh khác, chẳng hạn như bệnh tiểu đường, và có liên quan đến việc làm suy giảm sự phát triển nhận thức ở trẻ em và làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe tâm thần.
CÁC CHÍNH SÁCH:
Nhiều chính phủ đang đưa ra các chính sách để cải thiện chất lượng không khí nhưng các rào cản đối với tiến độ bao gồm việc triển khai chậm và khoảng cách năng lực.
Việt Nam đã đạt được mục tiêu về “Tiêu chuẩn chất lượng không khí” và đang trên đà đáp ứng “Tiêu chuẩn khí thải phương tiện giao thông” và “Hàm lượng lưu huỳnh trong nhiên liệu”.
Báo cáo “Hành động về Chất lượng không khí của UNEP” cho thấy có sự tiến bộ trong tất cả các lĩnh vực gây ô nhiễm chính trong 5 năm qua nhưng lưu ý rằng có những khoảng cách lớn trong việc thực hiện, tài chính, năng lực và giám sát chất lượng không khí . Các biện pháp chính sách tạo ra một khuôn khổ cho những cải thiện lâu dài về chất lượng không khí nhưng chúng có thể mất thời gian để đưa ra kết quả. Ở những khu vực ô nhiễm nhất, cũng có thể cần đến các biện pháp khác, chẳng hạn như cấm giao thông hoặc đóng đường.
Các nước phát triển đã cải thiện đáng kể chất lượng không khí trong những năm gần đây nhưng nhiều nước đang phát triển, vẫn phụ thuộc vào gỗ và các nhiên liệu rắn khác để đun nấu và sưởi ấm, vẫn bị tụt hậu. Họ cần được hỗ trợ và hướng dẫn để tiếp cận kiến thức, công cụ và nguồn lực để giải quyết chất lượng không khí.
Khi thế giới bắt đầu xuất hiện đại dịch, các chính phủ phải ưu tiên các chính sách tạo nền tảng cho sự phục hồi xanh, toàn diện. Điều này sẽ không thể thực hiện được nếu không giải quyết ô nhiễm không khí. Các quốc gia cần hợp tác với nhau về giao thông bền vững, sản xuất và sử dụng năng lượng tái tạo và quản lý chất thải. Các doanh nghiệp cần phải đổi mới và tất cả chúng ta phải giảm dấu vết carbon của mình.
Tham khảo báo cáo đầy đủ trên trang web của UNEP trong đường link sau: https://www.unep.org/interactive/air-pollution-note/
